Je wilt gezonder eten, meer sporten en vaker ‘nee’ zeggen tegen afspraken waar je geen energie van krijgt. Toch lukt het niet. Je weet heel goed wat je nodig hebt, maar kunt het jezelf om een of andere reden niet geven. Hoe werkt dat toch? Wel eens van het pijn-genot-principe gehoord? Zit jij zelf aan het stuur of laat je je brein beslissen?

Pijn vermijdend en genot zoekend
Een mens is van oorsprong een pijn vermijdend wezen. Ons primitieve brein heeft automatisch de neiging om te vechten, vluchten of te bevriezen bij gevaar of pijn. Daar komt geen denken aan te pas, dat gaat vanzelf. Oog in oog met een sabeltandtijger heb je immers ook geen tijd om te denken.

Mensen zijn niet alleen pijn vermijdend, maar ook genot zoekend. We doen graag dingen die ons blij en gelukkig maken. We willen graag meer van alles wat ons een goed gevoel geeft. Ook dat komt voor uit onze evolutie. Fijne gevoelens resulteren in hogere overlevingskansen, 

Het pijn-genot-principe (PGP)
Ons leven ziet er anno 2020 wezenlijk anders uit dan honderdduizenden jaren geleden toen de moderne mens ontstond. Maar datzelfde principe van pijn vermijden en genot zoeken hanteren we nog steeds. Van dit pijn-genot principe (PGP) - want zo noemen we dit - zijn we ons vaak niet bewust en al helemaal niet van de gevolgen ervan. Want toegeven aan de korte termijn genotsprikkels of vermijden van korte termijn pijnprikkels, levert vaak lange termijn pijn op zoals stress, overgewicht, fysieke klachten en ziekten.

Voorbeelden
Vind je het lastig om te gaan mediteren? Grote kans dat je PGP aan het werk is. Het PGP houdt je tegen om te mediteren omdat je misschien bang bent dat je onrust gaat voelen of een vol hoofd of lastige emoties gaat ervaren (of alle drie). Een duidelijk voorbeeld van pijn vermijden. Of misschien ben je juist heel erg fanatiek en krijg je niet genoeg van mediteren? Je wordt er altijd zo ontspannen en rustig van. Ook is het zo fijn als je in de mindfulnessgroep kunt zeggen dat je zo trouw geoefend hebt en het zo ‘goed’ ging. Je perfectionisme steekt de kop op. Weer is het PGP actief, want je associeert mediteren met genot. Twee kanten van dezelfde medaille: je kunt niet ‘zijn’ met wat er is (pijn), maar wilt er van weg of je wilt er juist meer van (genot). Het moet anders! Dat levert een stressreactie op in je lijf.

Een ander voorbeeld: die favoriete chips en koekjes die moeilijk te weerstaan zijn. Je zit op de bank tv te kijken en opeens heb je zin in iets lekkers. Zeker als je die dag toch al niet zo lekker in je vel zit. En voordat je het in de gaten hebt, sta je al bij de voorraadkast.

Dit is PGP in volle kracht! Je PGP wil zo snel mogelijk van het onprettige gevoel af, want het is pijn vermijdend. Om die reden heeft het je er waarschijnlijk al in eerste instantie toe aangezet om tv te gaan kijken. Televisie kijken (of op je mobiel) is een hele mooie afleiding om even niets te hoeven voelen. En het lekkers uit je voorraadkast geeft je nog meer kans om bij de pijn weg te gaan en genot te ervaren.

De dag erna voel je je misschien schuldig omdat je je zo hebt laten gaan, en ervaar je nieuwe pijnprikkels (“ik ben te dik”) die dan weer opgelost moeten worden met meer genot en meer lekkers. Zo kom je makkelijk in een negatieve spiraal terecht.

Zo kun je dagelijks talloze voorbeelden tegenkomen bij jezelf waar dit PGP actief aan het werk is: blijven liggen als de wekker gaat, niet wandelen want het regent, je social media tig keer checken. Vraag je maar eens af wanneer je iets anders doet dan je eigenlijk zou willen: ben ik nu pijn aan het vermijden of genot aan het zoeken? En is er ook een andere optie?

Mindfulness en PGP
De kunst is om je bewust te worden van dit pijn-genot-principe bij jezelf terwijl het zich voordoet en om daarmee te leren werken. Mindfulness helpt je hierbij. Je kunt dan van pijnprikkels genotsprikkels maken (‘nu gaan wandelen terwijl het regent zorgt ervoor dat ik op lange termijn fit blijf’) en andersom (‘nu deze zak chips leeg eten maakt dat ik daarna van mezelf baal en ook mijn streefgewicht niet ga bereiken’). Neem beslissingen die op lange termijn goed voor je zijn en laat je niet van de wijs brengen door je korte termijn prikkels!

Vijf seconden regel
Een manier om met het PGP om te gaan is de vijf seconden regel. Daarmee zorg je dat er tussen jouw beslissing en je daaropvolgende actie maximaal vijf seconden zit. Als je langer wacht, dan neemt je brein het automatisch over en wordt het steeds moeilijker een gezonde of verstandige keuze te maken. Je brein besluit namelijk na die vijf seconden of dat wat je bedacht had te gaan doen als pijn of genot gezien kan worden. Het PGP treedt dan in werking en zegt ‘ja’ tegen genot en ‘nee’ tegen pijn.

En dat is niet handig, want mogelijke korte termijn pijnprikkels (sportschool, opstaan, mediteren) krijgen na vijf seconden een ‘nee’ van je brein, terwijl korte termijn genotsprikkels (snoepen, blijven liggen in bed) een ‘ja’ krijgen. Zorg dus dat je binnen vijf seconden reageert. Zo ben je je hersenen net iets voor en voorkom je dat ze je in je comfortzone houden. Dus stap direct uit je bed als de wekker gaat, trek meteen je schoenen aan als je wilt gaan wandelen en ga zitten als je wilt mediteren. En pak direct een appel als je trek hebt in plaats van iets ongezonds.

Beslissingen
Omgaan met je PGP heeft alles te maken met het nemen van beslissingen. Er zijn drie soorten beslissingen in het leven:

1. Goede beslissingen; deze zijn altijd goed
2. Slechte beslissingen; hier leer je van
3. Geen beslissingen; deze zijn destructief

Geen beslissing nemen is dus eigenlijk geen optie. Als jij namelijk niet voor jezelf beslist, wordt er voor je besloten. Is het niet door een ander, dan wel door je brein. Zorg dat je zelf aan het stuur blijft zitten en je eigen beslissingen neemt. Wanneer je een beslissing neemt, kap je daarmee namelijk alle andere mogelijkheden af. Je geeft daarmee een duidelijk signaal af van wat je wilt. Feitelijk neem je de hele dag door beslissingen en met name over wat je wel of niet gaat doen op korte of lange termijn. Uiteindelijk vormen deze beslissingen je leven en wie je bent. Bewustzijn van beslissingen is daarom essentieel.

Authentiek leven
Het PGP is in feite een overlevingsmechanisme. Het is niet wie je werkelijk bent. Het maakt het juist lastig om authentiek te zijn. Je doet wat je doet om pijn te vermijden en niet omdat je dat vanuit je eigen kern zo voelt. Daarmee ben je gevangen in je eigen onbewuste gedrag. Mindfulness leert je bewust te zijn wanneer je pijn vermijdt of genot aan het zoeken bent. Zodra je je daar van bewust bent, kun je andere, verstandigere keuzes maken. Worden wie je bent.